Kliknąłeś w wilka brawo !

Social bot, czyli w dosłownym tłumaczeniu „społecznościowy robot“, to termin formalnie pozytywny. Narzędzie to ma też wiele sensownych zastosowań, np. w profilowanym marketingu. Jednak ten typ software’owego agenta kojarzony jest głównie z negatywną propagandą, na usługach przeróżnych cyberbatalii, których celem jest „rząd dusz“ internautów. Jak działa takie oprogramowanie i czy można się przed nim obronić?

Pytanie jest istotne, bo najpóźniej od listopada 2016 r. wiemy, że boty mają wpływ na ważne decyzje polityczne. W roku, gdy w Stanach Zjednoczonych odbywały się wybory prezydenckie, znaczna część opinii była kształtowana właśnie przez programowe automaty. Badacze z Uniwersytetu Oksfordzkiego wykazali, że zarówno Hillary Clinton, jak i Donald Trump mieli podobną liczbę internetowych zwolenników (follower), którymi były boty: u obojga polityków współczynnik sięgał 30%. Tylko po pierwszej debacie telewizyjnej prezydenckich kandydatów jedna trzecia tweetów wspierających Trumpa i jedna czwarta dla Clinton były dziełem botów. Również pod debatowym hasztagiem #Brexit znaczna część opinii generowana była przez boty, w tym zawierająca tak absurdalne twierdzenia jak to, że należy opuścić Unię, bo jej członkiem jest Rosja.

Zadajmy więc pytanie: czy używanie botów jest legalne? Ogólna i krótka odpowiedź brzmi: tak. To pozytywne stwierdzenie wynika już z samej defincji bota. Etymologicznie mamy tu do czynienia z końcówką słowa „robot”, które jest powszechnie znane, zatem nie wymaga szerszego komentarza. Także dlatego, że należy do nielicznych przykładów terminów słowiańskich obecnych w światowym (angielskim) języku techniki (pochodzi od czeskiego pojęcia „robota”, spopularyzowanego dziełami Karela Čapka). Z kolei klasyfikacyjnie bot jest rodzajem software’owego agenta (softbot), a więc programu mającego cechy pokazane w tabeli.

Skrótowo ujmując różnice między agentem a społecznościowym botem, można powiedzieć, że ten pierwszy jest programem typu back-end, a drugi front-end.

Geneza agenta jest bardziej techniczna, działa on raczej „w ukryciu”, np. w multiagentowej sieci urządzeń Przemysłu 4.0. Z kolei socbot koncentruje się na dialogu z człowiekiem i jest fenomenem Web 2.0, a więc internetu społecznościowego. Autonomiczne oprogramowanie jest już powszechne zarówno w zastosowaniach gospodarczych, jak i domowych, a nie ma jednoznacznego obowiązku, aby program każdorazowo podkreślał: „nie jestem robotem”.

Social bots. Test na człowieczeństwo

W odróżnieniu od klasycznego testu Turinga, w teście CAPTCHA rolę sędziego przejmuje maszyna. To ona wyrokuje, czy po drugiej stronie jest człowiek, czy inna maszyna. Taki test musi być zatem odporny na próby złamania go... maszynowym algorytmem.

A to oznacza, że, paradoksalnie, korzyści ze stosowania samych testów CAPTCHA mogą być mniejsze niż wiedza uzyskana podczas prób ich łamania.

A zatem program, który łamałby bez trudu test CAPTCHA, byłby jednocześnie doskonałym czytnikiem OCR lub znakomicie rozpoznawał kontekst informacji, np. w teście zdjęciowym: zaznacz tylko te pojazdy, które są ciężarówkami.

Social bots. Nowe przepisy

Wróćmy do kwestii obowiązkowego przedstawiania się botów. Siadając za kierownicą samochodu z nawigacją, nie usłyszymy przed każdą sentencją typu: za 200 metrów skręt w lewo, ostrzeżenia: uwaga, jestem robotem. Po prostu wiemy, że mówi do nas automat. Jeśli jednak na społecznościowym forum otrzymujemy bądź czytamy wiadomość podpisaną z reguły pseudonimem, to tego już nie wiemy. Jednocześnie serwerowy generator botów może w sekundę wysyłać ich tysiące, każdy z nich zindywidualizowany, w innym stylu, z inną treścią, z innym podpisem. A wszystkie mogą układać się wokół trendu prowadzącego do z góry założonego wyniku, np.: „nie należy się szczepić”.

Stąd istotne jest stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie zasad prowadzenia i finansowania kampanii wyborczej w internecie. Dokument o takim tytule i sygnaturze ZKF-811-50/18 z dn. 26.09.2018 r. znajdziemy na stronie Komisji w zakładce „Wyjaśnienia, stanowiska, komunikaty”. Czytamy w nim, że agitacja wyborcza prowadzona w internecie odgrywa coraz większą rolę w kampaniach wyborczych, stąd PKW zaleca, by boty były podpisywane przez komitety wyborcze. Komisja wskazuje też, że „materiały wyborcze powinny zawierać wyraźne oznaczenie komitetu wyborczego, od którego pochodzą” i dotyczy to również treści umieszczanych w sieci. W stanowisku znajdujemy ponadto dalsze szczegóły dotyczące fenomenu, wraz z oryginalną definicją botów jako „przekazów zwielokrotnianych na zlecenie komitetu przez osoby lub przez systemy zautomatyzowane”.